Στις βόρειες παρυφές της Ανατολικής Μεσαράς, δύο χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Σοκαρά, σ΄ένα βραχώδη λόφο με ανοιχτό ορίζοντα προς όλες τις πλευρές, υπάρχουν σημαντικά κατάλοιπα ενός λαξευτού οικισμού. Άγνωστο το όνομα της αρχαίας πόλης, λιγοστές οι ανασκαφές, μα είναι βέβαιο πως, πέρα από τη στρατηγική σημασία τούτου του χώρου, για κάμποσα χρόνια ήταν χώρος παραγωγής οίνου, όπως δείχνουν τα κατάλοιπα. «Στη βάση του πέτρινου λόφου (υψόμετρο περί τα 400 μέτρα) μια λαξεμένη κατακόρυφη επιφάνεια, ύψους περί τα τρία μέτρα, καταλήγει σε οριζόντιο επίσης λαξεμένο δάπεδο. Υπάρχει τάφος στην κάθετη επιφάνεια και στο δάπεδο λαξευτό πατητήρι (ληνός) με υπολήνιο στο πρανές. Το ερώτημα είναι: Ποιο είναι αρχαιότερο; Ποιο πελεκήθηκε πρώτο; Λίγα μέτρα παραπάνω, μετά από μια εντυπωσιακή λαξευτή στο βράχο σκάλα, έχει ανασκαφεί «οινόσπιτο», του οποίου το δάπεδο (διαστάσεις 4,80mx3,80m) την εποχή του τρύγου είχε χρήση ληνού. Μοιάζει με βάση λαξευτού σπιτικού, δυτικά της Ακρόπολης, στον αρχαίο Δήμο Μελίτης, κλασικής εποχής. (Υπάρχει μεγάλο υπολήνιο (2,40mx1,40m x1,55m) στη δυτική πλευρά και σειρά λαξευμάτων και μικρών καναλιών» (Μανωλιούδης, 2014, Διόνυσος).
Τριακόσια μέτρα δυτικά βρίσκεται ο Βόλακας, τοπωνύμιο σχετικό με το βράχο. Βόλακας σύμφωνα με τον Ελευθέριο Πλατάκη (Πλατάκης 1981, 130) είναι ο μεγάλος βράχος. Ο ογκόλιθος είναι δίπλα σε σημερινούς ελαιώνες και φέρει εμφανή λαξεμένα σημάδια. Στην ανατολική πλευρά λαξεμένο πατητήρι και υπολήνιο δίνουν το Διονυσιακό χρώμα στα λαξεμένα κατάλοιπα. Η επιφάνεια δίπλα στο ληνό με μικρά κανάλια και βαθύνσεις, παραπέμπουν στον Ελληνικό Διόνυσο, θεό του οίνου, της βλάστησης κ.λπ.
«Να γίνουν «γωνιές ευλογημένες» για τα παιδιά του Σοκαρά (παιδικές χαρές, βιβλιοθήκη), να διασωθούν τα μνημεία (Βάκιοτες, Ζουρίδη Μύλος) να στεγασθούν το ιστορικό και φωτογραφικό υλικό με τη δημιουργία Λαογραφικού Μουσείου (χώρος Αποθηκών Συνεταιρισμού)» (Σήφης Κοσόγλου, 2014, τελευταία γραφή).
Κείμενο: Στέλιος Μανωλιούδης, Γεωλόγος
