Η κοιλάδα που αρχίζει από το Σινάπι (ανατολικά της Παληανής), περνά τον Άγιο Θωμά και φτάνει στην Αγία Βαρβάρα, είναι από τις ομορφότερες στην Κρήτη. Με αφετηρία την Αγία Βαρβάρα και πριν τα Πειρουνιανά «δίπλα σε πηγή (Καρτσάλη) με οργιώδη βλάστηση υπάρχει λαξευτό πατητήρι, υπολήνιο αλλά και όμορφο πιεστήριο με διάμετρο 0,62m, που παραπέμπουν στο θεό της βλάστησης και του οίνου, το Διόνυσο». (Στέλιος Μανωλιούδης, 2018, Διόνυσος.) Κάτω από τον οικισμό Πειρουνιανά τεράστιοι δρύες καλύπτουν το χώρο πάνω από το νερόμυλο, ένα φυσικό πάρκο που οι άνθρωποι σεβάστηκαν και δεν καλλιέργησαν. Σε ένα βράχο λαξεμένο υπάρχει ένα πατητήρι που πιθανότατα ήταν χώρος για γιορτή. Ο πολιτιστικός σύλλογος Πειρουνιανών, «το Αξέντι», διατηρεί το χώρο καθαρό και οργανώνει γιορτές (από το 2011) σε τούτο τον όμορφο χώρο, κάθε καλοκαίρι. Από το νερόμυλο, αφού περάσουμε το ρέμα, ακολουθούμε το μονοπάτι και φτάνουμε στην εκκλησία του Αγίου Πνεύματος. Δίπλα, λαξευτή αρχαία εγκατάσταση πάνω στην οποία δομήθηκε το Αξέντι. Ακολουθώντας το χωματόδρομο φτάνουμε στον Άγιο Θωμά.
Ο Άγιος Θωμάς είναι σημερινό όνομα ενός πανάρχαιου οικισμού. Τούτο προκύπτει από τα αρχαιολογικά δεδομένα (τη δεκαετία του 1970 έχουν παραδοθεί νεολιθικοί πελέκεις), αλλά και τα εκτεταμένα λαξευτά κατάλοιπα μέσα και γύρω από τον οικισμό. Ήταν σε εξέχουσα θέση στην άκρη του λόφου, μέσο μιας όμορφης, κάρπιμης κοιλάδας, με πηγαίο νερό σε κοντινό σημείο. Βόρεια του οικισμού, στον πέτρινο λόφο(όπου βρίσκεται το σημερινό νεκροταφείο) ένας μεγάλος βράχος με λαξεύματα γύρω του, που παραπέμπουν σε αρχαίες λατρείες.
«Εμβληματικό σημείο, το ιερό των Χθόνιων Θεοτήτων, όπως ονομάζεται» (Βασιλάκης, 2014, 121). Στο μονοπάτι για την Παναγία Καρδιώτισα σώζονται πολλά λαξεμένα ίχνη. Από την Παναγιά Καρδιώτισα προς τον Άγιο Αντώνιο, βρίσκονται πολλά πατητήρια ένθεν και ένθεν του δρόμου. Όμως, δύο από αυτά ξεχωρίζουν: Το ένα με λαξεύματα γύρω του, τα οποία παραπέμπουν σε χώρο γιορτής, και το άλλο (κτήμα Σαββόπουλου) λαξεμένο σε ένα τεράστιο μονόλιθο. Ο αείμνηστος Ηρακλής Μπενέτος κατέγραψε τα πατητήρια και διαμόρφωσε λίστα με τις θέσεις για 170 περίπου από αυτά.
